Ndërsa shtetet e enkelejve, taulantëve
dhe ai i Epirit, aty nga mesi i shek. III ishin dobësuar
dhe së shpeji ranë si pasojë e luftave
shkatërrimtare dhe të përgjakshme të
jashtme dhe të brendëshme, një shteti
ri ilir, shteti i ardianëve. Doli në arenën
politike me një energji të madhe. Vendbanimet
e para të ardianëve ishin krahinat që
shtriheshin në veri të lumit Narona (Narenta
a sotme) deri në tokat e dalmatëve. Në
mesin e shek. III mbret i ardianëve ishte Agroni
(250-231 para e. sonë). Gjatë sundimit të
tij shteti i ardianëve u bë i fuqishëm.
Ai përgatiti forca të mëdha detare
e tokësore, "më të mëdhatë
që kishin pasur deri atëhere mbretërit
e Ilirisë", siç thotë Polibi.
Këto forca i dhanë mundësi Agronit
të bënte një politikë të
jashtme aktive. Në fillim ai sulmoi dhe bashkoi
me shtetin e vet disa nga kolonitë greke të
bregdetit dalmatin. Prej tyre, Farin dhe Korkyrën
e Zezë ai i pushtoi me lehtësi, kurse Isa
i qëndroi për një kohë të
gjatë sulmeve ilire. Pas kësaj Agroni ndërmori
një varg veprimesh detare nëpër Adriatik
e Jon. Anijet dhe njerëzit e tij arrinin deri
thellë në brigjet e Greqisë. "Lakonia
është bërë plaçkë
e piratëve ilirë", thoshte mbreti i
Spartës, Kleomeni. Krahas me sulmet detare Agroni
sulmoi nëpër tokë Ilirinë e jugut.
Ai nënshtroi dokleatët (në Mal të
Zi) dhe zuri qëndrën e labeatëve, Shkodrën.
Më vonë, nën sundimin e ardianëve
hynë qyteti Lis, parthinët dhe fise të
tjera ilire, të cilat më parë bënin
pjesë në mbretërinë e taulantëve.
Mbretëria a ardianëve tani shtrihej në
një teritor të gjërë që përfshinte
Dalmacinë e mesme dhe ishujt dalmatinë,
Hercegovinën e jugut dhe tokat e Shqipërisë
deri në Vjosë. Pushtimet e njëpasnjëshme
e shtuan shumë fuqinë e shtetit ardian dhe
e rritën autoritetin e tij politik në sy
të fqinjëve. Ato i lejuan Agronit të
korrte një fitore tjetër - diplomatike -
të vendoste marrëdhënie aleance me
një nga fuqitë më të mëdha
të Ballkanit në atë kohë, me Maqedoninë.
Kjo aleancë i dha atij mundësi ta zbatonte
më me lehtësi politikën e pushtimeve.
Në marrëveshje me mbretin e Maqedonisë,
Dhimitrin e II Agroni sulmoi nga deti, më 231,
etolët, të cilët kishin rrethuar qytetin
Medion të Akarnanisë dhe po kërcënonin
pavarësinë e tij. Etolët e thyen keqas
nga sulmi i fuqishëm i ushtrisë ilire dhe
qyteti shpëtoi nga rrethimi. Kjo fitore i dha
ilirëve plaçkë të madhe e skllevër
të shumtë.Pas vdekjes së Agronit (231
para e. sonë) politikën e tij e vazhdoi
e shoqja Teuta, e cila sundoi si tutore e mbretit
të vogël Pines.
