Tokat e nënshtruara të Shqipërisë
turqit i përmblodhën më 1431 në
një njësi feudale-ushtarake-administrative
më vehte, në një sanxhak, të cilin
e quajtën Sanxhaku i Shqipërisë (Sanxhak-i
Arvanid), me kryeqendrër Gjirokastrën. Ky
sanxhak përfshinte krahinat e nënshtruara
prej Çamërisë në jug deri afër
lumit Mat në veri. Jashtë kufijve të
këtij sanxhaku mbetën zotërimet e Gjon
Kastriotit në Mat të cilat turqit i quajtën
Juvan-ih, (tokat e Gjonit), krahina akoma të
panënshtruara të Shqipërisë veriore,
ndër të cilat edhe domena e Dukagjinëve
si dhe qytetet e pushuara nga Venediku (Durrësi,
Drishti. Danja etj.). Krahinat e Përmetit, Kolonjës
dhe Korçës vazhduan të qëndronin
si një njësi feudale administrative më
vehte deri më 1437. Këtë vit krahina
e Përmetit u përfshi në kufijtë
e sanxhakut të Shqipërisë. Dibra me
rrethe u kthye në një sanxhak më vehte
kurse Kosova u përfshi në kufijtë e
sanxhakut të Shkupit. Sanxhaku i Shqipërisë
bëri pjesë në vilajetin e Rumelisë
i cili përfshin të gjitha sanxhaqet e Ballkanit.
Sanxhakbeu i parë i sanxhakut të Shqipërisë
u emërua Ali Bej Evrenozi, vëllai i komandantit
turk që shtypi kryengritjen e Gjon-Kastriotit.
Sanxhakbeu ishte komandanti i ushtrive turke të
sanxhakut. Pranë tij qëndronte kadiu, i
cili kryente funksionet administrative, civile, gjyqësore
e fetare. Sanxhaku i Shqipërisë u nda nga
ana e vet në njësi më të vogla,
në 10 vilajete ose kaza siç u quajtën
më vonë, vilajeti i Gjirokastrës, Vajonetës
(Delvinës), Këlcyrës, Kaninës,
Skraparit, Beratit, Tomoricës, Çartallozit
(Shpat- Mokër), Pavlo-Kurtikut (Krrabë)
dhe Krujës. Disa krahina më të vogla
dhe më pak të rëndësishme si ajo
e Myzeqesë, Dropullit, Himarës, Borshit,
etj. u quajtën nahije. Në krye të çdo
vilajeti u emërua nga një subash me detyrë
e komandantit ushtarak dhe pranë tij një
kadi. Subashët vareshin nga sanxhakbeu i Shqipërisë
dhe ky nga ana e vet varej nga bejlerbeu i Rumelisë.
Kadilerët ishin të pavarur nga sanxhakbeu
ose subashi. Ata vareshin drejtpërdrejtë
nga sulltani. Sanxhakbeu dhe subashët kryenin
vetëm funksionet ushtarake. Në kohë
lufte, ata shkonin në krye të reparteve
të tyre, atje ku t'i urdhëronte sulltani.
Gjatë ndërprerjes së luftave ata qëndronin
në krye të sanxhakut ose të kazasë
dhe mbanin rendin e qetësinë. Kadilerët
zyrtarisht ushtronin detyrën e kryetarit të
zyrës së sheriatit. Në ushtrimin e
funksioneve të veta, kadiu vepronte me emër
të ligjet të sheriatit ("ligj i shenjtë"),
në mënyrë të veçantë
në Kuranin dhe në interpretimin e Kuranit
që ishte bërë një nga juriskonsultët
arabë. Më vonë gjatë gjysmës
së dytë të shek.XV kadilerët mbështeteshin
gjithashtu edhe në Kanunnamenë (kodin) që
nxorri për këtë qëllim sulltan
Mehmeti i II. Si kryetar i gjyqit kadiu mbronte interesat
e pushtetit qendor otoman dhe të feudalëve
spahij.
Pranë kadiut kishte edhe funksionarë të
tjerë civilë të administratës
shtetërore otomane. Njeri nga këta ishte
imami, funksionari i kultit Islam. Dizdari (komandanti
i kështjellës) dhe çeribashi,(komandanti
i policisë së qytetit), hynin gjithashtu
në radhët e funksionarëve të administratës.
Pastaj vinin eminët (sekretarët) të
ngarkuar me detyra të ndryshme administrative.
Ky qe i pari organizim administrativ pak a shumë
i plotë që kryhej në teritorin e Shqipërisë.
