Martin Camaj e nisi prozën,
ashtu siç thotë shkrimtari i madh francez
Flober "në moshën e prozatorit",
pra në prag të dyzetave. Djella, tregim
në prozë e në vjershë, Romë
1958, është përpjekja e tij e parë,
që do të pasohet me veprat: Rrathë,
roman, Mynih 1978; Shkundullima, proza, Mynih 1981;
Karpa, Romë 1987.
Romani Karpa e vendos subjektin në brigjet e
lumit Drin në vitin 2338, ndoshta për këtë
autori ka parapëlqyer ta quajë "Parabolë".
Ky roman si dhe vëllimi me proza "Shkundullima"
shquhet për një kërkim strukturor në
rrënjët e zanafillave, jo vetëm si
përsiatje e vazhdueshme, por edhe si gjuhë,
në të gjitha dimensionet e saj. Pesë
novelat e vëllimit "Shkundullima" janë
zgjedhur prej shumë shkrimesh, sipas disa cilësish
të përbashkëta, por ato kanë dhe
ndryshime. Këto proza paraqesin dy mjedise: i
pari lidhet me atmosferën në disa vise të
Shqipërisë së Veriut, ku thellësia
e bjeshkëve ndahet nga qafa malesh prej fushave
të gjera. Ndërsa në tregimet "Shkundullima"
dhe "Katundi me gjuhë të fshehtë"
pasqyrohen brigjet bregdetare të Italisë
së Jugut, treva ku jetojnë arbëreshët
e lashtë. Edhe "Gjon Gazulli" anon
nga ky mjedis. Ngjyra të përbashkëta
janë kataklizmat natyrore, si shkundullima(tërmeti),
apo rrëzumja e borës(orteku), që trandin
një vend, ashtu si edhe vdekja ose prania e saj:
mbarë këto dukuri i ndërrojnë
faqe dheut e shoqërisë.
Nga veprat e tjera letrare të Camajt me interes
të veçantë janë "Loja mbasdrekës"
dramë Mynih, 1981; "Kandili argjandit",
dramë, Kozencë 1983; Dranja, madngale, Mynih
1991.
Drama "Loja mbasdrekes" trajton disa shkaqe
të shthurrjes së kanunit të Lek Dukagjinit
nga fillimi i shekullit XX. Ajo u shkrua në atë
mënyrë që të lexohet lehtësisht,
thuaj si novelë, për t'u kuptuar drejtazi
dhe pa u vënë në skenë.
