Romani u botua më 1978. Autori
i njohur si lirik, me Rrathët, paraqiti veprën
e parë të madhe, prozaike dhe më të
gjerë deri atëherë, për të
cilën kishte punuar 15 vjet. Romani përbëhet
nga tri pjesë: "Rrathë uji", "Rrathë
zjarri", "Rrathë gjaku". Pjesët
lidhen me njëra-tjetrën përmes figurave
kryesore Bacit dhe veçanërisht Agonit.
Pjesa e parë fikson paraqitjen e hollësishme
të tyre dhe të personave të tjerë,
të cilët prezantohen të gjithë
për arsye të ndryshme, në një
ditë vjeshte në të njëjtin qytet.
Këtu tregohen anët e ndryshme të jetës
pasrevolucionare, në një fshat malor të
quajtur "Dheu i Arbënit" (Një
aluzion i historizuar për Shqipërinë
ndën sundimin komunist). Agoni që i përket
brezit të ri, nga profesioni agronom, ndërkaq
gazetar dhe shkrimtar, dërgohet prej Partisë
për një reportazh mbi ardhjen e traktorëve
të rinj, si dhe për marrjen e njoftimeve
mbi një kundërshtim në thelb të
sistemit në Malësi, në fshatin Ripë.
Pjesa e dytë, në qendër të së
cilës janë ngjarjet dhe përshtypjet
e Agonit, fillon me nisjen e tij në Ripë
dhe përfundon me mbërritjen e traktorëve
atje, pak ditë më vonë. Ndërkaq
Agoni ka bërë të dështojnë
përpjekjet e ilegalit për të përdhunuar
bareshën e bukur Sose, vajzën e virgjër
të rapsodit. Pasi Sosen e ka zënë në
befasi natën tek burimi, ai do të pushtohet
vetë nga dashuria e zjarrtë për të,
që përcakton qëndrimin e tij të
mëtejshëm. Ai nuk shqetësohet më
për reportazhin dhe heq dorë nga takimet
e planifikuara me mësuesen e zgjuar Zojën,
së cilës kishte dashur t'i bënte një
deklaratë dashurie.
Pjesa e tretë vendoset pas mbërritjes së
traktorëve. Agoni pushohet nga redaksia dhe pret
për një emërim të ri, si agronom.
Pas një vizite në kishën e një
sekti ilegal në Ripën e Poshtme, rituali
i kërcimit, i përgjakshëm, e shtyn
atë dhe i zhvillon gjithnjë e më tepër
dëshirën për të jetuar me Sosen.
Në kohën kur pas shtegtimeve të përbashkëta
në male nuk ka mundur të caktojë me
të vendin e martesës, e përdhunon.
Një bari që qëllon atje i ndalon atij
qëndrimin e mëtejshëm ndër male.
Agoni shkon në Ripën e Mesme dhe bie në
një letargji të thellë, pasi tashmë
kishte humbur ndjenjën e kohës. Pas kohës
së gjatë të pacaktuar i mbërrin
një kërkesë për t'u paraqitur
në redaksinë e mëparshme. Drejtori
i ri e qorton atë për shkak të tendencës
armiqësore të një dorëshkrimi
"Shtëpia pas maleve" që është
përshtatur si pjesë teatri kukullash me
sukses të madh. Para kthimit të tij në
Ripë bëhet takimi me Sosen si dhe me regjizorin
e teatrit të kukullave. Prej tij Agoni mëson
që ai kishte jetuar pothuajse 20 vjet në
"ëndërrën e vetmisë".
Romani përfundon me kthimin në Ripën
e Mesme të Agonit, të cilit i është
zgjuar sërish dëshira për të shkruar.
Krahas këtij trajtimi kryesor romani përmban
një varg trajtimesh të tjera që tregojnë
jetën e popullsisë vendase në periudhën
e ndryshimit rrënjësor e të vrullshëm.
Këtu qëndron vlera e veçantë
në përshkrimin e mënyrës së
të menduarit, të ideve dhe motiveve të
personave.
"Rrathë" u vlerësua si romani
i parë psikologjik shqiptar. Krahas kësaj
është karateristik elementi liriko-folkloristlk,
që shfaqet veçanërisht në përshkrimet
e Malësisë e të zakoneve. Krahasimet
popullore dhe frazeologjizmat, si dhe një variant
i pasur gjuhësor i gegërishtes, fjalori
i zgjedhur janë karakteristike për gjuhën
e tij. Baza e tregimit qëndron në monologët
e pasur, të brendshëm dhe bisedës së
gjallë. Tendenca bazë e romanit, që
tingëllon në titull, është të
tregojë sesi njerëzit janë të
lidhur në rrathë të ndryshëm shoqërorë
e metafizikë, ku qëndrojnë simbolet
e ofruara: uji, zjarri dhe gjaku. Simboli i rrathëve
rimerret larmishëm. Kushtet konkrete social-ekonomike
qëndrojnë më fort brenda kuadrit të
jashtëm. Temat e mirëfillta janë përgjithësisht:
natyra, vetmia, humbja e traditës, kërkimi
i fatit dhe i suksesit, lidhja me vetë rrënjët.
Mbizotërimi i karaktereve poetike letrare dhe
komentimi i gjerë i problemeve të gjuhës,
letërsisë dhe artit në përgjithësi,
mund të përbënin gjithashtu nëntema
të veprës artistike. Romani me figurën
kryesore Agonin e, me gjithë problematikën
e tij në kërkim të identitetit, tregon
më në fund se "Ne më kot përfaqësojmë
një epokë të re".
