Diana iku tri ditë pas vitit
të ri. Gjoni pa nga dritarja e tij se si herët
në mëngjes në rrugën e mbuluar
me dëborë dolën me valixhe në
duar të dy motrat, prindët, dhe gjyshja
plakë. Era i merrte gjyshes shallin e madh të
zi nga të dy krahët. Tek ura veneciane Diana
u nda me gjyshen, që u kthye ngadalë-ngadalë
në shtëpi. Gjyshja nxinte në dëborë.
Pastaj grupi i vogël u përpi nga muret e
shtëpive.
Pas një ore, ata u kthyen përsëri,
pa Dianën. Gjoni ndjeu një shkretëtirë
në shpirt. Sa e mërzitshme qe kjo ditë.
Ai s'dinte ç'të bënte. Dëbora
binte ngadalë, e sigurt se do të arrinte
tokën. Kush i kishte krahasuar flokët e
borës me letra që nuk i merrje kurrë?
Qielli dukej sikur atë çast do të
rrëzohej, duke u lëkundur si një çadër
e bardhë, që e merrte era. Por ky çast
nuk do të vinte kurrë. Po ai s'kishte faj
që shkoi me Dianën. Ajo i erdhi vetë.
Ah, sa bukur iu dorëzua, dukej që kishte
përvojë. Veçse sa keq që kjo
ndodhi vetëm një herë. Tani përsëri
kjo dëborë e shkretë, këto oxhaqe
që tymosnin tërë ditën si nga
mërzia. Tymi shkonte herë drejt, herë
lëkundej djathtas e majtas sikur i trembej ndonjë
përqafimi. Disa oxhaqe nxirrnin tym më dendur,
disa më rrallë. Në tryezë ishin
letrat me shkarravina. O Zot, sa e mërzitshme
kjo punë e gjuhës së vjetër. Diana
nuk do të kthehej më. As Stela nuk do të
bëhej e tij kurrë.
Herë-herë i qe dukur sikur ajo e donte.
Sidomos kur nuk i shkëpuste disa sekonda sytë
e saj nga sytë e tij të rreptë. Kjo
ndodhte në klasë, sidomos në orët
e letërsisë. Pastaj vinin ditë të
ftohta, kur ajo as që i hidhte sytë, atëherë
dhe ai nuk e vështronte.
Një oxhak pushoi së nxjerri tym. Një
tjetër, përkundrazi, e dendësoi tymin.
Pas dreke nëna e Stelës dhe gjyshja, të
veshura me të zeza, me shifon të zi në
kokë shkuan në "kësoll".
I ati i Stelës shkoi, sipas zakonit, në
kafe "Mëmëdheu", ku mblidheshin
intelektualët pleq të N. Gjoni i pa sesi
dolën të gjithë. Ai kishte ngelur vetëm
me Stelën në shtëpi. Nuk ishte hiç
i qetë. U shtri në krevat dhe u dha pas
pandehmave, të cilat e kënaqnin vetëm
për disa minuta, po pastaj, si uji i paktë,
më keq i ndiznin etjen. U mundua të punonte,
por s'dilte gjë. E sikur të zbriste te Stela?
Ai, në fund të fundit, kishte të drejtë,
ishte mësues i saj, bile mësues kujdestar.
Gjoni me argumente gjithfarësh po i jepte guxim
vetes, por prapë seç i druhej ndërgjegjes
së vet. Brofi në këmbë dhe iu
afrua pasqyrës. S'ishte hiç i keq, bile
shumë herë kishte dëgjuar fjalët
"djalë simpatik". Sytë i kishte
ca të egër, po kështu i kanë qejf
vajzat. Kryesorja qe se kishte peshë. E ç'ishte
Stela? Një vajzë province. Dhe ai druhej
aq shumë. Ç'marrëzira! Jeta ishte
aq e shkurtër.
Pasi i renditi me aq dinakëri këto mendime,
zbriti shkallëve. Një derë ishte e
errët, tjetra e gjelbër. Trokiti.
-Kush është?
Ky zë i kujtoi atë natë të turpshme,
kur ajo i hapi derën dhe ai ishte i pirë.
Guximi e la përnjëherësh. U bë
gati të kthehej, por dera u hap.
-Ah, ju? - Zëri i Stelës e mbërtheu
në vend.
-Stela, ju lutem më...jepni antologjinë...
imja më... humbi. Gjoni u turbullua fare. Ai
kishte qëndruar te pragu. S'kishte mundësi
të kthehej. Kjo ishte kryesorja, domethënë,
te pragu.
-Po si jo, tani. Po ju hyni...
Gjoni hyri. Këtu ai s'kishte qenë kurrë,
por iu duk sikur kishte qenë, veçse shumë
kohë më parë.
Stela trazonte librat në tryezën e saj të
mësimit. Aty ishin gjërat e saj, fletoret,
boja, stilografi. Aty ishte dhe një pasqyrë
e vogël. Fletoret ishin si të njohur të
tij të vjetër. Kishte ndodhur që, natën,
duke korrigjuar hartimet ishte munduar pas frazave
standarte, të riprodhonte Stelën e vërtetë.
Po, fletoret ishin të njohur të vjetër,
kurse pasqyra iu duk e keqe, e ftohtë.
Ajo i dha antologjinë. Gjonit s'i mbetej gjë
tjetër veçse të falënderonte
dhe të ikte. Befas i erdhi ndërmend këshilla
e një shoku të universitetit.
"Kur je në çaste pasigurie dhe s'ke
guxim, kujto, o i mjerë, që pas ca vjetësh
do të bëhesh pluhur e kocka, do të
kesh një kryq mbi kokë dhe pastaj asgjë
më, hiç i pambarim..." Po, po, të
gjitha këto duken budallallëqe, punë
e madhe se do t'i thoshin një fjalë, ç'ishte
kjo përpara pafundësisë së kozmosit
dhe vdekjes? Shopenhaueri e ka thënë, edhe...Sterio
Spassja kur pyeste "pse"?
Stela e vështronte me sytë e saj seriozë,
pak të çuditur, pak të turbullt.
Ai i mbante sytë mbi prushin që skuqte në
vatër. Prushi skuqte në mënyrë
të çuditshme. Oxhaku ishte i gjelbër
dhe jo i zi. Po të ishte oxhaku i zi, prushi
do të skuqte më shumë.
-Stela, - i tha ai ngadalë, (vdekja, kozmosi,
raketat e lëvizën guximin e tij si era mullirin),
unë shumë kohë mendoj për ju.
Juve...
Ai e preu fjalën. Zëri i tij ishte i qetë,
i menduar, i mbushur me trishtim.
Vajza përnjëherë uli kokën. Ai
sikur ngriu në vend përpara tryezës
së shkrimit. Një peshë e madhe sikur
i rëndonte mbi qafë. Gjoni përnjëherë
fitoi gjakftohtësinë. Ai i mori dorën
që po varej në të tijën. Dora
e saj ishte e butë dhe e ngrohtë. Befas
ai pa një njollë të vogël mellani
blu në gishtin e mesit. Kjo njollë e tronditi
Gjonin.
-Stela, - tha prapë Gjoni, duke ndjerë një
lumturi të pakufishme, - unë ju dashuroj,
ju dashuroj shumë... Ai deshi të thoshte
diçka të jashtëzakonshme, të
re, novatore, por nuk mundi. Ai nuk tha asgjë
novatore.
Stela s'fliste, as luante nga vendi dhe as ngrinte
sytë. Tani Gjonit iu duk plumb e rëndë
dora e saj. Ai bëri një hap, i mori dorën
tjetër, e cila s'kishte njollë. Ai nuk u
trondit, si në çastin kur i mori dorën
që kishte njollë. Dora që nuk kishte
njollë atij iu duk më e lehtë, kurse
dora me njollë i rëndonte akoma si plumb.
Pastaj ia shtrëngoi kokën në gjoks,
sikur ajo të ishte fëmijë. Ajo ju bind
si fëmijë, megjithëse ajo nuk ishte
fëmijë, këtë ai e dinte mirë.
Po të mos e dinte këtë, ai nuk do të
bënte asnjë lëvizje tjetër. Ai
pa vetëm për disa sekonda vijën e ndarjes
së flokëve të saj, por, sapo thithi
atë aromë të panjohur, ai ia drejtoi
kokën me pëllëmbët nervoze dhe
e puthi në buzë.
Ajo iu shkëput ngadalë nga krahët dhe
tundi kokën në shenjë mohimi, domethënien
e së cilës as ai, as ajo vetë s'e dinin.
-Ju lutem ikni, - tha me zë të shuar vajza.
Gjoni ishte si i pirë nga aroma e flokëve
dhe e qafës së Stelës.
-Stela, unë ju dashuroj, më besoni apo jo?
Unë ju dua shumë, shumë. Më besoni?
- Ah, përsëri këto fjalë standarde.
Ai nuk tha asgjë novatore, kurse atij i dukej
se do të ishte i zoti të thoshte gjëra
novatore si askush.
-Ju besoj, - tha ajo përsëri dhe zëri
i saj ishte akoma më i shuar. Ajo nuk mundohej
të gjente fjalë. Ai mekanikisht hapi derën
dhe doli. Këmbët e çuan përjashta
në dëborë. Sa i lumtur ishte! Sa i
ngrohtë! Ecte rrugëve përballë
erës së ftohtë, me pallton e madhe
zbërthyer, me çapa të mëdha
e të hallakatura. Sa donte të gjente një
njeri që ta dëgjonte. Por, si për inat,
as në Klub të Gjuetarëve, as në
Klub të Kulturës, as në tavernë
s'gjeti njeri të njohur. Atje pa njerëz
të mërzitshëm, që loznin domino
apo bilardo, me cigare në gojë. Ata tregonin
anekdota pa kripë. Haheshin se kush do të
fitonte, "Dinamo" apo "Partizani",
javën e ardhshme. O, sa të mjerë i
dukeshin sonte të gjithë njerëzit.
E pse jetonin ata? Kot fare. Kurse ai ishte sonte
mbi të gjithë, ai kishte puthur vajzën
më të bukur të N., një lule të
atillë 17-vjeçare. Tani edhe kozmosi,
edhe raketat i dukeshin asgjë para dashurisë
së tij.
Në trurin e tij gjërat kishin ndryshuar
krejt. Çdo gjë i dukej vogëlsirë
përpara dashurisë së tij. Një
raketë mund ta krijosh, po a mund të krijosh
një zemër të dashuruar? Jeta, më
në fund, po e shpërblente për ca vuajtje
që i shkaktoi. Tani nuk i vinte më keq që
qe mësues në N. Po të mos kishte ardhur
këtu, nuk do të njihej me Stelën. Dikur
kishte dashuruar Klarën, por nga ajo dashuri
tani as gjurma s'kishte mbetur. Stela ishte tërë
jeta e tij, në djall të vente kryeqyteti
dhe karriera!
Ritmi i mendimevve harmonizonte me ritmin e hapave,
sikur bashkonte një rrip makine që vërtitej.
Ai po kthehej në shtëpi. Trak-truk kërcisnin
hapat mbi dëborë. Ishte natë. Rrugët
si zakonisht qenë shkretuar. Sa monumentale ishin
kalldrëmet e N. E pse të mos ishin të
qeta? Ato kishin mbajtur mbi vete shumë të
tjerë ëndërrimtarë të N.
me qetësinë dhe cinizmin e tyre të
gurtë.
Përpara shtëpisë së errët,
Gjoni ndjeu një fije nga ndjenja që provon
bashkëshorti i ri kur i afrohet shtëpisë
ku pret nusja e vet.
Ai ngjiti shkallët, duke e ditur mirë se
çdo hap i tij binte si kambanë në
zemrën e Stelës, që me siguri s'kishte
gjumë sonte. Dhoma iu duk e vogël, e vogël.
Ajri të mbyste. Papritur sytë i shkuan mbi
fletët e shpërndara në tryezë,
ku ai përgatiste tekstin fals. I vështroi
ato me përbuzje, pastaj i mblodhi me të
dyja duart shuk dhe i flaku në shportën
e plehërave. Sa e ndyrë iu duk gjithë
kjo punë! Si kishte rënë aq poshtë
sa të tallej me historinë e letrave të
atdheut të tij, të tallej me gjuhën
shqipe, për të cilën kishin dhënë
jetën aq patriotë? Ato dorëshkrime
të vjetra, që kishin kushtuar aq gjak, ai
po i përgatiste me solucione kimike. Sa poshtë
kishte rënë! Por, lavdi Zotit që puna
nuk shkoi gjer në fund. Tani ishte i qetë,
asgjë më s'i duhej. Do të rrinte këtu
në provincë t'i shërbente vendit të
tij, atje ku e kishte dërguar partia.
Ky vendim i ri e mbushi përsëri me vrull.
Hija që po i rrethonte ndërgjegjen ra përnjëherësh
si e shkrirë nga një frymë e nxehtë
e një vigani. Ndjeu përsëri nevojë
për ajër dhe hapësirë. Dera kërciti
prapë dhe ai u gjend në rrugë. U end
dy orë andej-këndej, nga e çonin
këmbët. Sa e mirë ishte bota dhe njerëzit!
Ja, për shembull, tek ky udhëkryq kanë
vënë dritë që udhëtari mos
të rrëzohet, atje më tej një lajmërim
"Kujdes, këmbësorë", gjëra
të vogla, por, sidoqoftë të dashura.
Sidoqoftë, dikush e ka menduar këtë
gjë, ka ardhur këtu, është ngjitur
mbi shkallë dhe ka vënë lajmërimin.
O, sa i mirë ka qenë ai elektricist! Klasë
punëtore, klasë e mrekullueshme! Të
gjithë njerëzit ishin të mirë.
S'kishte njerëz të këqij në botë.
Ai i donte të gjithë në këtë
çast, përderisa të gjithë ishin
të mirë.
Ja shtëpia e tij. Sa e bukur dukej ajo! Sa të
mirë ishin njerëzit. Njerëz të
këqij s'kishte, as Qimo Papa...
Nuk arriti ta mbaronte këtë mendim, kur
që pas urës iu afruan dy hije.
-Ti je Gjon Kurti?
-Po, unë jam, dora vetë, mirëmbrëma!
-Na!
U dëgjua përplasja e nofullave nën
goditjen e grushtave të njëpasnjëshme.
Gjoni nuk kuptonte asgjë. Ai ndjeu vetëm
një dhimbje të tmerrshme, shijen e gjakut,
ca shkëndija të gjelbërta përpara
syve. Pastaj u përplas në tokë, duke
zënë nofullat me duar, për t'u mbrojtur.
Sa mirë që zuri nofullat me duar! Një
shkelm desh i dërrmoi gishtat. Po ai shkelm do
t'i thyente me siguri dhëmbët.
Të panjohurit u larguan shpejt.
-Ke të fala nga Luiza Angoni, - thirri njëri.
