Pas shtypjes së shtetit bullgar
(1018), në tokat e Shqipërisë u rimëkëmb
përsëri administrata bizantine e mëparëshme
e themave. Perandori Vasili i II shpërbleu me
prona të mëdha në kurriz të fshatarëve
jo vetëm institucionet kishtare, por edhe dinatët
ushtarakë që morën pjesë në
luftat kundër bullgarëve. Politika e re
fiskale nuk bëri gjë tjetër veçse
e thelloi edhe më tepër pakënaqësinë
e fshatarëve. Kjo pakënaqësi u shpreh
në kryengritje të shpeshta. Por lajmet që
kanë mundur të arrijnë deri në
ditët tona mbi këto kryengritje janë
fare të pakta. Kronistët bizantinë
i kanë përmendur këto kryengritje vetëm
atëhere kur perandorët e Kostandinopojës
ishin të detyruar të merrnin vetë drejtimin
e ekspeditave ushtarake kundër tyre. Një
kryengritje e tillë ishte edhe ajo e viteve 1040-1041
për të cilën na kanë dhënë
lajme kronistët bizantinë të kohës,
Kedrenos, Skylices, etj.
Kryengritjen e filluan më parë fshatarët
bullgarë të Maqedonisë, të pakënaqur
edhe këta nga zgjedha e rëndë bizantine.
Kryengritësit patën për udhëheqës
Peter Delianin, një nip i Samuilit, carit të
bullgarëve. Që në fillim kryengritësit
korrën suksese në Serbi e Maqedoni. Ata
sulmuan e pushtuan Nishin e Shkupin. Deliani u shpall
mbret i Bullgarisë.
Për të shtypur kryengritjen u nis edhe
strategu i Durrësit, Vasil Sinodhinoj. Ndërkohë,
një nga nënstrategët e tij, Mihail
Dhermokaiti, duke e paditur për tradhëti
te perandori bizantin, mundi t'i zinte vendin dhe
të emërohej vetë strateg i Durrësit.
Si strateg ai sundoi aq keq, sa brenda një kohe
të shkurtër shkaktoi një kryengritje
tjetër në fshatarët e themës së
Durrësit, e kryesisht te fshatarët bullgarë
të themes, tek të cilët, si duket,
kishin ushtruar ndikimin e tyre fitoret e kryengritësve
në Maqedoni. Në krye të kryengritesve
këtu u vu një njeri i thjeshtë, një
fshatar-stratiot, me emrin Tihomir. Edhe këtë
kryengritësit e shpallën mbret, të
Bullgarisë.
Brenda një kohe të shkurtër të
dy kryengritjet u shkrinë në një kryengritje
të vetme nën udhëheqjen e Delianit.
Kronisti bizantin Kedrenos, thotë se pasi u bashkuan
të dy ushtritë kryengritëse, Deliani
iu drejtua kryengritësve dhe kërkoi prej
tyre që për hir të një udhëheqje
të vetme, të caktonin si mbret njërin
prej të dyve, ndërsa tjetrin ta vrisnin.
Ai që u zgjodh për mbret qe Deliani. Pas
tij vajtën edhe bashkëluftëtarët
e Tihomirit, i cili u vra prej tyre.
Brenda pak kohëve kryengritja u shtri edhe
në vise të tiera të Ballkanit. Me ta
u bashkuan edhe popullsitë vllahe e greke. Numri
i kryengritësve arriti në 40 mijë vetë.
Kedrenos thotë se popullsitë u hodhën
në kryengritje "jo aq nga dashuria që
kishin ndaj Delianit se sa nga pangopësia e tagrambledhësve".
Nën udhëheqjen e Delianit kryengritësit
sulmuan Selanikun, ku kishte vendosur kampin ushtarak
perandori bizantin. Ky u detyrua ta braktiste të
paprekur tendën e tij dhe të ikte me shrregullim
të madh për në kryeqytet. Një
pjesë tjetër e kryengritësve, nën
udhëheqjen e Kaukanit, u drejtua në perëndim
dhe pushtoi po atë vit Durrësin. Një
pjesë e tretë u nis drejt jugut, për
në Greqi. Kryengritësit kudo që shkuan
dëbuan administratën bizantine.
Në dyert e Selanikut, me gjithë largimin
e perandorit, lufta vazhdoi edhe disa kohë, deri
sa me ndihmat e reja që u erdhën ushtrive
bizantine, kryengritësit u thyen. Pak më
vonë, Alusiani, një tjetër, nip i Samuilit,
i cili ishte bashkuar me kryengritësit verboi
me tradhëti Delianin dhe ua dorëzoi bizantinëve.
Pas pak kohe, në sajë të epërsisë
ushtarake, perandori e shtypi kryengritjen (1041).
