Me largimin e ushtrive normane (1108),
sundimi bizantin u rivendos vetëm në krahinat
e Shqipërisë së mesme e të jugut.
Tokat e Shqipërisë veriore prej Drinit e
përpjetë mbetën akoma për disa
kohë nën sundimin e feudalëve serbë
të Zetës.
Sulmet e normanëve dhe rreziku që këto
sulme mund të përsëriteshin, e shtuan
rëndësinë e themës së Durrësit
për mbrojtjen e Ballkanit nga ana e perëndimit.
Tani kur Bizanti kishte humbur zotërimet e veta
në Itali dhe një varg krahinash në
Azi të Vogël. Ballkani kishte marrë
një rëndësi të veçantë
për të. Prandaj strategëve të
Durrësit i u ngarkua detyra të drejtonin
politikën bizantine në Italinë e jugut
dhe ndaj shtetit të Dioklesë. Në shek.
XII edhe pozita e strategut të Durrësit
u rrit, ai tani mbante titullin "dukë i
gjithë perëndimit".
Në fillim të shek. XII grindjet e brendëshme
që plasën në Diokle i dhanë mundësi
Bizantit të nënshtronte deri diku feudalët
serbë. Duka i Durrësit i futi ata përsëri
nën vartësinë e vet. Në këtë
mënyre krejt Shqipëria hyri përsëri
nën sundimin bizantin.
Pak më vonë, filloi të rritej fuqia
e feudalëve serb të krahinës së
Rashës, rreth Novipazarit të sotëm.
Me sulme të vazhdueshme ata u përpoqën
të shkëpusnin nga thema e Shkupit tokat
pjellore të Kosovës por u thyen më
në fund nga duka i Durrësit, Joan Komneni.
Rreth mesit të shek. XII Shqipëria pësoi
përsëri një inkursion nga normanët.
Më 1143, flota e Rozherit të Siçilisë,
mbretit të normanëve plaçkiti dhe
shkretoi një varg qytetesh të bregdetit
shqiptar. Por, me ndërhyrjen e ushtrive të
themës, ajo u tërhoq përsëri në
Itali.
Gjatë sundimit të perandorit Manuel Komneni
(1143-1180), kufijtë e Bizantit u zgjeruan edhe
më tej. Në vitin 1160, pas fitoreve të
korrura kundër Hungarisë, Manuel Komneni
nënshtroi tokat e Zetës dhe të Rashës,
dhe e shtriu sundimin bizantin deri thellë në
Dalmaci, deri në qytetin Spalato. Tokat e Shqipërisë
veriore bashkë me qytetet e Dalmacisë jugore
formuan tani një themë më vehte, themën
e Dalmacisë, në krye të së cilës
qëndronte një dukë me qëndër
në Shkodër dhe më vonë në
Kotor.
Me gjithë fitoret ushtarake, Bizanti nuk mundi
ta vendoste plotësisht sundimin e vet në
tokat e Ballkanit. Përkundrazi lufta e shpeshta
e lodhën perandorinë dhe e zhytën përsëri
në një krzë politike. Kjo u duk menjëherë
pas vdekjes së Manuel Komnenit (1180), kur në
Bizant plasën grindje për trashëgimin
e fronit midis familjeve feudale bizantine.
