Principata e Shkodrës

Edhe në krahinat e Shqipërisë veriore, të cilat për një kohë të gjatë qëndruan nën sundimin serb, u rrit bujaria feudale arbëreshe, në radhët e së cilës shquheshin familjet e Dukagjinëve, Zahariajve, Dushmanëve, etj. Një ndër familjet e vogla bujare arbëreshë që përmendet në gjysmën e parë të shek. XIV qenë Balshët, zotërit e fshatit Balëz me 350 bujq, në lindje të liqenit të Shkodrës. Një pinjoll i kësaj familje me emrin Balshë u shqua rreth mesit të shekullit XIV si zhupan i ushtrisë serbe të car Stefan Dushanit.

Pas çthurjes së Perandorise Serbe, Balsha i ndihmuar nga tre djemtë, Strazimiri, Gjergji i I dhe Balsha i II, me anën e luftave mundën të ngriheshin mbi bujarët e tjerë arbëreshë e sllavë, t'i nënshtronin ata së bashku me qytetet e tyre dhe të formonin një principatë me vehte, kryeqendra e së cilës u bë Shkodra. Pastaj ata përfshinë nën sundimin e vet viset bregdetare të Tivarit e Budues si dhe tokat a Zetës.

Pas vdekjes së plakut Balshë (1362), sundimtar u bë djali i madh, Strazimiri (1362-1372). Gjatë sundimit të tij, zotërimet e principatës u shtrinë në jug të Shkodrës, deri te lumi Mat, përtej të cilit fillonin zotërimet e Principatës së Durrësit. Feudalët Balshë kërkuan të shtriheshin me në jug, por ndeshën në qëndresën e Karl Topisë. Pas disfatës që pësoi Gjergji, vëllaj i Strazimirit më 1364, për të forcuar pozitën e tyre bujarët Balshë kërkuan përkrahjen e papës dhe për këtë qëllim, më 1369, ata nga orthodoksë u bënë katolikë.

Vendin e Strazimirit që vdiq më 1372, e zuri i vëllai i tij, Gjergj i I Balsha (1372-1379). Ky i zgjeroi zotërimet e principatës në lindje deri në Prizren kurse në veri, me ndihmën që i dha kunati i vet Karl Topia, deri në Bosnje. Nën sundimin e pasardhësit të tij, Balshes së II, Principata e Shkodrës arriti i kulmin e vet.

Balsha i II përfitoi nga vdekja e sundimtarit të Vlorës dhe duke u martuar me trashëgimtaren e vetme, Komitën, shtiu në dorë zotërimet e tij ku përfshiheshin Vlora dhe Berati. Prej Beratit e shtriu sundimin e vet ne Myzeqe, sundimtarin e së cilës Vlash Matarangën, e vrau.

Balsha i II, sundimtari feudal më i shquar i familjes së Balshëve, synonte si dhe Karl Topia të zgjeronte sundimin e vet në mbarë Shqipërinë. Ai e quante vehten Prine i Arbërisë. Por bashkimin e zotërimeve të Balshës së II, që ndodheshin në jug, me vete principatën, si dhe shtrirjen e sundimit të tij në gjithë Shqipërinë e pengonte principata e Durrësit, që ndodhej në mes të tyre. Në këtë mënyrë Balsha i II ndërmori më 1382 fushatën luftarake kundër 141, Karl Topisë, fushatë të cilën e nxisnin edhe Venediku me Papën. Në fillim konflikti shkoi në favor të Balshës së II, i cili pushtoi atë vit edhe Durrësin, por tri vjet më vonë u thye keq në betejën e Savrës, duke gjetur edhe vetë vdekjen.

Pas vdekjes së Balshës së II, zotërimet e principatës feudale të Shkodrës u ndanë në dy pjesë. Zotërimet në jug të Shqipërisë i mbajti tani e veja e tij, Komita, e cila u shkëput nga Balshët dhe u bë sundimtarja e Vlorës dhe e Kaninës (1385-1396), kurse sundimtar në krahinat e veriut u bë nipi i tij, Gjergji i II Balsha, biri i Strazimirit.

Sundimi i Gjergjit të II (1385-1403) qe shumë i dobët. Ai nuk mundi të mbante nën kontroll feudalët e nënshtruar, sikur se vepruan parardhësit e tij. Këta feudalë filluan të ngrinin krye. Njëri prej tyre, Pal Dukagjini, arriti të merrte Lezhën duke ia ngushtuar edhe më tepër kufijtë principatës. Sundimi i Gjergjit të II u trondit gjithashtu nga paniku që u përhap prej depërtimit të ushtrive turke në Shqipëri.